Hoe kijkt de osteopaat naar pijn? Van oorzaak naar gevolg!

12 okt Hoe kijkt de osteopaat naar pijn? Van oorzaak naar gevolg!

Ik heb het vertrouwen en geloof dat het menselijk lichaam in staat is zichzelf te herstellen en te genezen. Ik vertrouw en geloof dat osteopathie daar in kan helpen. En alles wat ik doe, of het nu gaat om behandelen, onderwijzen, schrijven, wat het ook is, is gewijd aan het helpen bouwen aan dat vertrouwen en geloof. Naast praktiserend osteopaat ben ik ook docent aan een opleidingsinstituut voor osteopathie (FICO). Het is letterlijk een beroepsmisvorming om mijn patiënten als het ware ‘op te leiden’. Een aantal begrippen die niet correct gebruikt worden te verduidelijken. Misverstanden uit de wereld te helpen. Kortom patiënten op een correcte en ondubbelzinnige wijze informeren hoe ikzelf met osteopathie in aanraking ben gekomen.

Het meest voorkomende symptoom?

Wat is het meest voorkomende symptoom waarmee mensen een beroep doen bij de osteopaat? Pijn.

In de praktijk is pijn de meest gehoorde klacht. En heel vaak pijn die betrekking heeft met ons bewegingsapparaat. De eerste vraag die ik mij als osteopaat dan afvraag is: “welke structuur veroorzaakt deze pijn?”. Gerichte vragen en specifiek onderzoek geven vaak al een duidelijker beeld over welke structuren het gaat. En een tweede, en eigenlijk zeer logische vraagstelling is dan: “waarom doet deze structuur een pijn?”. Ons doel is dan om de onderliggende oorzaak van deze pijn op te sporen.

De meest betrokken structuren zijn de spieren. En dat horen we ook vaak in de praktijk. Ik zit volledig vast. Het zit allemaal geblokkeerd. En dat is ook zo. Dat voelen we wanneer we de patiënt onderzoeken. Verhoogde spanning van spieren, bewegingsverlies van de gewrichten, …. En natuurlijk de bijhorende pijn. Alsof er lokaal een gigantische blauwe plek aanwezig is. Maar dat is natuurlijk niet echt zo. Het pijnlijke gevoel is er wel degelijk. Soms zijn deze klachten zeer acuut, maar soms zijn deze er al heel lang. Indien de pijn er langer zit dan 3 maanden beginnen we al over een chronische situatie te spreken.

Het is voor mij als osteopaat zeer belangrijk dat de patiënten op de hoogte zijn wat hun klachten inhouden en hoe ze kunnen ontstaan zijn. Het verkrijgen van dit inzicht is uitermate belangrijk in het herstelproces. Zo kan de patiënt zelf meedenken en meewerken aan een oplossing voor hun klachten. De patiënt heeft altijd de primaire verantwoordelijkheid voor zijn of haar gezondheid.

Standaard procedure van de osteopaat

Elke keer een nieuwe patiënt de praktijk bezoekt geef ik systematisch dezelfde uitleg over hoe hun klachten kunnen ontstaan. Eerst luister ik natuurlijk zeer aandachtig naar hun klachten. Deze zijn voor elke persoon individueel (zeer) verschillend. Maar de onderliggende mechanismes hebben een vaak een gelijkaardige basis. En die wil ik nu ook eens toelichten, in deze tekst, maar ook in volgende schrijfsels.

Aangezien de meeste klachten zich ter hoogte van het bewegingsapparaat bevinden is het ook makkelijk om daar het verhaal te beginnen. Ik haal iedere keer mijn skelet Oskar erbij. Oskar is mijn trouwe studiegenoot sinds ik met mijn opleiding gestart ben. Oskar is met een ‘k’. Sinds de geboorte van mijn tweede zoon, Oscar, heb ik hier een zeer duidelijke keuze in gemaakt. Wist ik veel dat ik een zoon zou krijgen die we ook Oscar zouden noemen.

Maar ik vertrek dus steeds vanuit mijn skelet, Oskar. Het skelet is als een blokkendoos. Als je naar een skelet op statief kijkt dan zie je dat die blokkendoos enkel en alleen ‘rechtop’ staat door de verbinding via heel wat ijzerdraadjes. In een menselijk lichaam hebben we deze ijzerdraadjes natuurlijk niet. Onze blokkendoos wordt rechtop gehouden door kapsels, ligamenten, bindweefsel én spieren.

Spieren, net die structuren die vaak het ‘pijngevoel’ geven. De blokjes in de blokkendoos, zijnde onze botten, hebben in normale omstandigheden een bepaalde bewegelijkheid ten opzichte van elkaar. Als we het idee ervaren dat we ‘vast zitten’ of dat ‘alles geblokkeerd’ is dan betekent dit dat er een aantal botten niet goed bewegen ten opzichte van elkaar. Dat doen die botten natuurlijk niet uit zichzelf. Actief zijn hiervoor de spieren indirect verantwoordelijk. Ik schrijf duidelijk indirect, omdat de spier eigenlijk zelf ook maar een gevolg is van het ‘vast zitten’. Ik ga later nog uitgebreid schrijven hierover.

Spieren: gevolg, geen oorzaak!

Maar waarom hebben die spieren dan een verhoogde spanning, waardoor ze ervoor zorgen dat twee of meerdere botten minder bewegen ten opzichte van elkaar? En dat ze soms zo gespannen zijn dat gewrichten kunnen gaan blokkeren?

Een spier doet dit natuurlijk nooit uit zichzelf. Het krijgt hiervoor een signaal. En dat signaal komt meestal vanuit het centrale zenuwstelsel. Indien een spier geen signaal krijgt dan sterft de spier af. Ook wanneer een spier niet meer actief gebruikt wordt zal dit gebeuren. Maar in geval van gespannen spieren kunnen we eerder het omgekeerde stellen. De spier reageert té actief! Er is sprake van overprikkeling. Warmte, massage, spierontspanners kunnen vaak soelaas bieden, maar dat zal tijdelijk zijn. Dit verandert helemaal niks aan de prikkel die voor de spierspanning verantwoordelijk is.

Centrale sensitisatie: het werkterrein van de osteopaat

Dus de overprikkeling ontstaat in het centrale zenuwstelsel, het ruggenmerg of de hersenen. Het is dan ook niet verwonderlijk dat veel klachten ook een centraal karakter hebben: pijn in het stuitje, lage rugpijn, pijn tussen de schouderbladen, nekpijn, hoofdpijn, ….

Wat is eigenlijk de rol van het centrale zenuwstelsel? Het centrale zenuwstelsel is eigenlijk te vergelijken met een computer. Een computer kan heel complexe zaken voor ons berekenen en is toepasbaar in zeer veel gebieden. Maar als we geen input geven aan de computer, dan kan die computer niks. Grofweg heeft het centrale zenuwstelsel 3 functies:

• Het ontvangt informatie van onze zintuigen en sensoren. Informatie over onze omgeving en over ons eigen lichaam. Deze informatie wordt ook wel sensorische informatie genoemd.
• Vervolgens verwerkt het deze informatie en verbindt dit met andere informatie, bijvoorbeeld dingen die in het geheugen zijn opgeslagen
• De verwerkte informatie wordt dan gebruikt om onze spieren en organen aan te sturen.

Prikkels, prikkels, prikkels, ….

Het is de input of de ontvangen informatie die dus van belang is. Als je bovenstaande punten bekijkt dan kun je concluderen dat de reactie van de spieren kan verklaard worden vanuit een input van onze sensoren en zintuigen. Ons centrale zenuwstelsel wordt dan ook constant gebombardeerd met input vanuit onze sensoren. Het is eigenlijk een wonder te noemen dat we niet nog meer klachten zien…. Of is het juist daarom dat wij heel wat mensen zien waarvan het onduidelijk is waarom ze pijn hebben? Waarom ze vast zitten? Dat is de zoektocht die de osteopaat elke dag onderneemt.

Het is dan ook niet verwonderlijk dat wanneer er op een gegeven moment in een bepaald deeltje van het centrale zenuwstelsel veel prikkels binnenkomen, de reactie ook navenant kan en zal zijn. In de fysiologie spreken we van een prikkel die een sensor stimuleert. Deze sensor geeft deze prikkel dan door naar het centrale zenuwstelsel. Dit noemen we een afferent signaal. Afferent betekent ‘aanvoerend’, dus naar het centrale zenuwstelsel. Het centrale zenuwstelsel verwerkt deze prikkel en er komt een reactie.

Deze reactie gaat steeds naar ofwel spieren of klieren. Dit noemen we een efferent signaal. Efferent betekent ‘wegvoerend’, dus weg van het centrale zenuwstelsel. Je zou eigenlijk kunnen zeggen dat spierreacties en secreties van klieren altijd een gevolg zijn van een prikkel. Daar waar we heel vaak en verkeerdelijk de spier de ‘schuld’ geven van de pijn. De spier moet niet aangepakt worden, maar de prikkel die deze spierreactie veroorzaakt moet weggenomen worden.

Spieren kunnen we dan opdelen in gladde spiercellen (darmen, luchtwegen, bloedvaten), dwarsgestreepte spiercellen (skeletspieren) en de hartspiercellen. De klieren hebben een veel complexere opdeling waar we het later zeker nog over gaan hebben. Maar aangezien de meest geziene klachten in de praktijk te maken hebben met ons bewegingsapparaat, ga ik hier voorlopig houden bij de skeletspieren.

'Dé prikkel’ lijkt de Heilige Graal die moet gezocht worden. Dé prikkel’ die deze hele keten van reactie’s in gang steekt. Of in gang gestoken heeft in vele gevallen. Want ons lichaam heeft zich sinds ik deze tekst aan het schrijven ben reeds vele keren aangepast aan vele prikkels. Zoals reeds eerder vermeld wordt ons lichaam dagelijks gebombardeerd met prikkels. Ons lichaam geeft daar ook constant een antwoord op, verwerkt die en past zich aan…. Constant! Soms is de prikkel die de beginreactie heeft opgewekt al lang verdwenen, maar blijft er een vicieuze cirkel over. Het is al een uitdaging om die vicieuze cirkel te doorbreken. Maar soms is de beginprikkel nog steeds aanwezig en kan het leiden tot voortdurende overprikkeling.

De osteopaat gebruikt de wetenschap als basis: het ontstaan van pijn!

De meest voorkomende ‘prikkel’ die ervaren wordt als pijn is een ontsteking. Bij een ontsteking zijn heel veel stofjes (cytokines) betrokken die onze sensoren gaan prikkelen. Door deze prikkeling ervaren we warmte, druk, irritatie, bewegingsbeperking en pijn.

Pijn wordt gewaarworden, gevoelsmatig en/of emotioneel, wanneer er effectief of mogelijke weefselschade aanwezig is. Ergens in het lichaam is er schade of wonde, of dreigt er schade of een wonde te ontstaan. Soms ontstaat pijn echter ook zonder aanwijsbare lichamelijke oorzaak. Of is de ‘schade’ dan misschien te klein of is de ‘wonde’ (nog) niet groot genoeg om geconstateerd te worden bij bepaalde onderzoeken.

Pijn is dus een signaal van het lichaam om aan te geven dat er iets fout is. Dit kan, in sommige gevallen, van levensbelang zijn. Je kan pijn eigenlijk ook zien als de sirene die afgaat in geval van een brand. De rookmelder is een sensor die als het ware geprikkeld wordt door rookdeeltjes. Dat kan wijzen op een (beginnende) brand. Dit signaal wordt dan omgezet in een elektrisch signaal waardoor het alarm aangaat. Dit is dan vaak in de vorm van een geluid en licht. Nu zijn er twee manieren om het alarmsignaal uit te schakelen: ofwel doven we het vuur (de oorzaak), ofwel blokkeren we het elektrisch signaal naar het alarm en rode licht (de geleider).

Bij het gebruik van ontstekingsremmers en pijnstillers wordt het effect, de overdracht van het signaal die pijn veroorzaakt, geblokkeerd. Maar de oorzaak zelf blijft ongewijzigd. Dus een pijnstiller of ontstekingsremmer negeert het signaal dat er ergens iets misloopt. Dit geeft vaak de aanleiding dat wanneer men stopt met het gebruik van deze medicijnen de klachten gewoon terugkeren. Of het herstelproces zal allerminst op een natuurlijke wijze verlopen, met eventuele chronische gevolgen.

Op zoek naar de onderliggende oorzaak van pijn

Dus als osteopaat gaan we meer op zoek gaan naar de onderliggende oorzaak van de pijn. Op zoek naar de onderliggende ‘schade’ of ‘wonde’. Het menselijk lichaam zal in geval van weefselschade dit ook zo snel mogelijk trachten te herstellen. Dit herstelproces zal altijd gepaard gaan met een ontstekingsproces. Sterker nog, het ontstekingsproces is vitaal voor het herstel van weefsel! Maar, zoals gezegd, deze ontstekingsprocessen gaan gepaard met verschijnselen die we niet fijn vinden: roodheid (irritatie, branderig, jeuk), temperatuurverhoging (koorts, zweten), zwelling (druk), pijn (irritatie zenuwcellen) en functieverlies (verminderde beweeglijkheid).

Weefselschade veroorzaakt een toename van de doorlaatbaarheid van bloedvaten. Het prikkelt zenuwen en doet de bloedvaten verwijden. We zien ook een toename van witte bloedcellen in het beschadigd gebied. Het doel van deze ontstekingsreactie is als het ware het schoonspoelen en schoonmaken van het beschadigd gebied. Deze reactie’s creëren de voorwaarden voor weefselherstel. Algemeen kunnen we ook stellen dat hoe beter het weefsel dat beschadigd is doorbloed wordt, des te sneller het kan en zal herstellen. Dat is meteen één van de doelstellingen die de osteopaat voor ogen heeft. Het verbeteren van de doorbloeding naar specifieke plaatsen om herstel zo optimaal mogelijk te laten verlopen. Zodat het lichaam zijn herstelproces kan uitvoeren en we als patiënt minder of geen pijn meer ervaren. Het spreekt voor zich, dat hoe sneller we hier een invloed kunnen op uitoefenen hoe groter de kans op succes is.

Als osteopaat en tevens docent aan een school voor osteopathie is het mijn passie om mensen te informeren over hoe de dingen werkelijk zijn. In de toekomst verschijnen nog meerdere van dit soort artikelen. Wenst u op de hoogte gehouden worden? Laat dan uw naam, voornaam en mail-adres achter, terwijl er al aan een volgend informatief document wordt gewerkt! Tot gauw….